VII Ogólnopolski Zjazd Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru

Olsztyn i Szymonowo to miejscowości na Warmii i Mazurach, gdzie w dniach 8–10 czerwca 2017 r. pod patronatem minister edukacji narodowej i wojewody warmińsko-mazurskiego obradował VII Ogólnopolski Zjazd Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru pod hasłem: „Przez Sybir do Niepodległej”.

Organizatorami Zjazdu byli: dyrektor Gimnazjum nr 12 im. Sybiraków w Olsztynie Andrzej Tymecki, wspomagany przez prezesa Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Olsztynie Zygmunta Skotnickiego, opiekuna Klubu Wnuka Sybiraka Józefa Kownackiego, bibliotekarkę Małgorzatę Olszewską i grono nauczycieli, oraz Zofia Bagińska, dyrektor Domu dla Dzieci im. Sybiraków w Szymonowie. Wsparcia organizacyjnego i finansowego udzielili: Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, wojewoda warmińsko-mazurski, prezydent miasta Olsztyna, starosta powiatu ostródzkiego, wójt gminy Małdyty, Zarząd Główny Związku Sybiraków i Zbigniew Dąbkowski – ojciec chrzestny sztandaru gimnazjum, właściciel Zakładu Przetwórstwa Spożywczego, zastępca przewodniczącej Rady Miasta Olsztyna.

W zjeździe wzięło udział 53 uczestników z 26 na 49 jednostek szkolnych i placówek oraz z 6 na 10 stowarzyszeń.

Inauguracja VII Ogólnopolskiego Zjazdu składała się z trzech części. Część oficjalna miała miejsce w sali sesyjnej Rady Miasta olsztyńskiego ratusza. Ceremonię otwarcia przeprowadził dyrektor Gimnazjum nr 12 im. Sybiraków Andrzej Tymecki, który po wprowadzeniu na salę obrad sztandaru gimnazjum i odegrania Hymnu Sybiraków powitał gości: prezydenta Olsztyna dr. Piotra Grzymowicza, pełnomocniczkę marszałka ds. kontaktów z organizacjami pozarządowymi Joannę Glezman, dyrektora Wydziału Wychowania i Opieki Warmińsko-Mazurskiego Kuratorium Oświaty Barbarę Antczak, prezesa Zarządu Głównego Związku Sybiraków Kordiana Borejkę i członka Prezydium Jana Myrchę.

Dyrektor Andrzej Tymecki swoje wystąpienie rozpoczął od nawiązania do rozmyślań Jana Pawła II na temat Polski zawartych w poemacie „Myśląc Ojczyzna”: „Całym sobą płacisz za wolność – więc to wolnością nazywaj, że możesz płacąc ciągle na nowo siebie posiadać. Tą zapłatą wchodzimy w historię i dotykamy jej epok: którędy przebiega dział pokoleń między tymi, co nie dopłacili, a tymi, co musieli nadpłacić”. Następnie powitał gości i zaapelował: „My, którzy nie dopłaciliśmy, winniśmy tę pamięć zachować i przekazać kolejnym pokoleniom wartości, które życia były warte, by obracająca się tarcza zegara historii nie wybiła kolejnej godziny próby. Ten święty obowiązek pamięci i pielęgnowanie tożsamości stały się ideami, które przyświecają organizatorom Zjazdu, szkołom i stowarzyszeniom upamiętniającym zesłańców Sybiru, tych, którzy nadpłacili życiem i cierpieniem, idąc przez Sybir do Niepodległej”.

Prezydent Olsztyna, zabierając głos, m.in. podziękował organizatorom za możliwość goszczenia pedagogów i członków stowarzyszeń, których łączy wspólny cel – upamiętnienie i przekazywanie kolejnym pokoleniom tragicznych losów polskich zesłańców – bohaterów naszej ojczyzny. Życzył pełnego zrealizowania zaplanowanych przedsięwzięć.

Prezes Kordian Borejko, zwracając się imiennie do gości i do uczestników Zjazdu, powiedział: „Spotkaliśmy się dzisiaj zjednoczeni jedną ideą i przekonaniem o konieczności utrwalenia w zbiorowej pamięci narodu wielkiej rzeszy, często bezimiennych bohaterów – męczenników, którym historia nadała imię Sybiraków. Ci, którzy powrócili, długo musieli czekać na czas, kiedy ich niezłomna wola trwania w wierności ojczyźnie zostanie uznana i doceniona. Żywi musieli się upomnieć o tych, którzy zostali na zawsze na »nieludzkiej ziemi«.

Państwo tu zgromadzeni podjęliście się misji przekazania pamięci o Sybirakach młodemu pokoleniu. Praca, jaką wykonują uczniowie pod kierownictwem nauczycieli i dyrektorów szkół – pieczołowitość w zbieraniu pamiątek, wspomnień, licznych cennych prac, organizowanie spotkań z zesłańcami – będzie świadectwem tych okrutnych czasów, znakiem, że pamięć o Sybirakach nie przeminie, będzie przekazana następnym pokoleniom i za to my – Sybiracy – dziękujemy Wam z całego serca.

Patrząc na uczestników naszego spotkania, żywię nadzieję, że historia o zsyłkach w głąb Związku Sowieckiego nie zniknie z pamięci historycznej i serc naszych rodaków. Taka jest nasza patriotyczna powinność!”.

Za wyrażoną pomoc w organizacji spotkania zjazdowego prezesi Stowarzyszeń w Białymstoku i Augustowie wraz z dyrektorami Szkoły Podstawowej nr 4 w Białymstoku i Gimnazjum nr 2 w Augustowie wręczyli upominki pamiątkowe prezydentowi Olsztyna, prezesowi Zarządu Głównego Związku Sybiraków oraz przedstawicielom marszałka województwa i kuratora oświaty. Upominek pamiątkowy dla wojewody został przekazany na ręce dyrektor Biura Wojewody podczas części artystycznej w gimnazjum.

Zgodnie z przyjętą tradycją organizator poprzedniego – VI Zjazdu – dyrektor Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 6 i Gimnazjum nr 6 im. Sybiraków w Chełmie Dorota Cieślik dokonała aktu przekazania Kroniki Zjazdu organizatorowi VII Zjazdu, dyrektorowi Gimnazjum nr 12 w Olsztynie, celem jej dalszego uzupełnienia.

Wykład inauguracyjny na temat „Wielcy Polacy na zesłaniu” wygłosił prof. Stanisław Achremczyk z Ośrodka Badań Naukowych im. Kętrzyńskiego w Olsztynie.

Druga część uroczystej inauguracji w konwencji pokazu artystycznego odbyła się w gmachu gimnazjum, na którą przybyli dyrektor Gabinetu Wojewody Agnieszka Warakomska-Poczobutt w imieniu wojewody i dyrektor Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Mariusz Badura.

Po odśpiewaniu Hymnu Sybiraków przez gimnazjalny chór młodzieżowy prezes Zarządu Głównego Kordian Borejko zasłużonym nauczycielom wręczył:

– Złotą Odznakę Honorową za Zasługi dla Związku Sybiraków: Józefowi Kownackiemu, Renacie Skowron, Andrzejowi Tymeckiemu;

– Srebrną Odznakę Honorową za Zasługi dla Związku Sybiraków Ewie Wrzosek;

– Odznakę Honorową Sybiraka Iwonie Malinowskiej;

– podziękowanie inicjatorowi Zjazdów, wiceprezesowi Stowarzyszenia Pamięci Polskiego Sybiru w Nowym Sączu Kazimierzowi Korczyńskiemu.

Następnie uczestnicy Zjazdu i zaproszeni goście wraz ze społecznością gimnazjalną obejrzeli inscenizację słowno-muzyczną, która rozpoczęła się uroczystym polonezem. Uczniowie klasy I a, I b i I c gimnazjum odegrali sceny z życia Polaków zesłanych na Sybir, opierając się na relacjach opracowanych przez Irenę Grudzińską-Gross i Jana Tomasza Grossa zawartych w publikacji: „»W czterdziestym nas Matko na Sybir zesłali…«: Polska a Rosja 1939–1942”. Równocześnie uczniowie klasy II gimnazjum przedstawili teatr cieni symbolizujący niewolniczą pracę zesłańców.

Przedstawienie z pełnego smutku i rozpaczy – wywózki na Sybir i pobytu na „nieludzkiej ziemi” – zmieniło charakter w pełen nadziei na powrót do ojczyzny. Tę cześć rozpoczął kujawiak. W kolejnych odsłonach można było obejrzeć najważniejsze dzieje Polski po 1945 r., m.in. marsz „Solidarności”, który także miał symbolicznie ukazać solidarność różnych pokoleń z tymi, którzy przeżyli Golgotę Wschodu. Koniec zwieńczył artystyczny występ uczennicy prezentującej taniec modern jazz, będący metaforą walki w obronie polskości. Młodzieżowy zespół wokalny gimnazjum zaśpiewał pieśni: „Dom” Krzysztofa Klenczona, „Taki kraj” Marty Bizoń i „Mury” Jacka Kaczmarskiego.

Przedstawienie, w którym brało udział 68 uczniów Gimnazjum nr 12 im. Sybiraków, w tym 24 z klasy z innowacją pedagogiczną „Teatrem i muzyką o Tych, którzy do Niepodległej szli”, przygotowali ich nauczyciele. Spektakl według własnego scenariusza i choreografii wyreżyserowała Iwona Malinowska. Za występy wokalne odpowiadała Mirosława Jankowska, za taniec Aleksandra Kulig, a za scenografię Jolanta Patalas. Nagłośnienie przygotował Dariusz Wybrański.

Ceremonia zakończenia inauguracji VII Zjazdu odbyła się przy odświętnie przygotowanym pomniku Pamięci Zesłańców Syberyjskich, w asyście pocztów sztandarowych Oddziału i Koła nr 1 Związku Sybiraków oraz Gimnazjum nr 12 im. Sybiraków w Olsztynie i miała wymiar patriotyczny. Była wyrazem hołdu Sybirakom, którzy swe życie oddali w obronie polskości.

Po odegraniu Mazurka Dąbrowskiego u stóp pomnika złożono wiązanki kwiatów i zapalono znicze: w imieniu wojewody przez dyrektor Biura Wojewody, w imieniu wszystkich uczestników przez delegację uczniów miejscowego gimnazjum na czele z dyrektorem.

O godz. 15.00 rozpoczęły się warsztaty tematyczne w dwóch grupach. W grupie dyrektorów i prezesów stowarzyszeń dyskutowano o sytuacji placówek po reformie edukacji. Ustalono, że bez względu na wyniki, w szczególności w grupie gimnazjów, dotychczasowa forma współpracy zostanie utrzymana. Zaznaczono, że koniecznością stało się dążenie do zachowania imienia przekształcanych gimnazjów w szkoły podstawowe. Takim pozytywnym przykładem jest zapewnienie zachowania imienia Sybiraków dla szkoły podstawowej powstającej na bazie Gimnazjum nr 12 w Olsztynie – o czym szerzej mówił dyrektor. Wymieniono poglądy na temat istniejących relacji pomiędzy miejscowymi strukturami Związku Sybiraków a patronackimi szkołami i stowarzyszeniami. Bazą do dyskusji było wystąpienie dyrektora Andrzeja Tymeckiego. Naświetlił on, że współpraca z Zarządem Oddziału w Olsztynie generalnie opiera się na działalności istniejącego w gimnazjum Klubu Wnuka Sybiraka. Odbywa się ona na trzech płaszczyznach współpracy:

 – płaszczyźnie wspólnego kształtowania u gimnazjalistów wartości idei sybirackich podczas żywych lekcji historii prowadzonych osobiście przez członków Oddziału,

– płaszczyźnie wspólnej organizacji uroczystości patriotyczno-religijnych upamiętniających Dzień Sybiraka i dni tragicznych zesłań oraz przedsięwzięć mających na celu pogłębienie wiedzy o Golgocie Wschodu Sybiru, np. konkursów, inscenizacji,

– płaszczyźnie integracyjnej poprzez wspólne bezpłatne uczestnictwo w wyjazdach organizowanych przez Zarząd Oddziału na: Międzynarodowe Marsze Żywej Pamięci Polskiego Sybiru w Białymstoku, Pielgrzymki Sybiraków na Jasną Górę i do Lichenia, Marsze szlakiem pomników Pamięci Zesłańców Sybiru oraz do muzeów w Warszawie, Białymstoku i Szymbarku, gdzie znajdują się eksponaty związane z zesłaniami.

Tematem przewodnim w grupie nauczycieli szkół była wymiana doświadczeń, a także zastanowienie się, w jaki sposób można prowadzić zajęcia, spotkania z młodzieżą i dziećmi, by przybliżyć tematykę sybiracką. Prezentację doświadczeń olsztyńskiego Gimnazjum nr 12 przedstawili Małgorzata Olszewska i Józef Kownacki. Zaś Beata Stankiewicz zaprezentowała pracę nauczycieli religii. Wskazała kilka kręgów tematycznych, które porusza na zajęciach, takich jak: różaniec Sybiraków, św. Rafał Kalinowski, wigilia na Syberii, Matka Boska oczami Sybiraków, poezja religijna Sybiraków, wieczornica poetycka. Iwona Malinowska zaprezentowała teatr kamishibai dotyczący tematyki zsyłek. Potem wraz z nauczycielkami Mirosławą Jankowską i Aleksandrą Kulig omówiła funkcjonowanie klasy z innowacją patriotyczną, istnienie zespołu wokalnego wykonującego repertuar patriotyczny. Wyszczególniła, że na lekcjach języka polskiego, historii i godziny wychowawczej nauczyciele z olsztyńskiego gimnazjum realizują zagadnienia: „Piszę list… do Sybiraków”, „Opis obrazu (Artur Grottger, Jacek Malczewski)”, „Wieczór poetycki – Sybiracy dzieciom, dzieci Sybirakom”, „Życzymy, życzymy Wam… Piszemy życzenia świąteczne dla Sybiraków mieszkających na Syberii”, „Lekcja na temat Polaków na Syberii”, „Powstanie styczniowe i omówienie obrazów Artura Grottgera”, „Sylwetka Sybiraka – prace dla chętnych uczniów (np. prezentacje, plakaty)”, „Obraz Jacka Malczewskiego »Wigilia na zesłaniu« i utwory Jacka Kaczmarskiego »Zesłanie studentów« i »Wigilia na Syberii«”.

Podczas wymiany doświadczeń pracy z młodzieżą zaproponowano, by włączyć w kanon lektur uzupełniających, realizowanych na przedmiocie język polski w klasach IV–VIII szkoły podstawowej i szkołach ponadpodstawowych, wybrane utwory Mariana Jonkajtysa i teksty prozatorskie dotyczące świadectw Polaków deportowanych na Sybir, np. „»W czterdziestym nas Matko na Sybir zesłali…«: Polska a Rosja 1939–1942”. Zgłoszono również potrzebę realizacji konkursów z zakresu wiedzy historycznej na temat zsyłek na Sybir oraz plastycznego i recytatorskiego o tej samej tematyce.

Drugi dzień Zjazdu odbył się w Domu dla Dzieci im. Sybiraków w Szymonowie. Po drodze odwiedzono Sanktuarium Matki Bożej Gietrzwałdzkiej w Gietrzwałdzie – gdzie 140 lat temu w dniach od 27 czerwca do 16 września 1877 r. na przykościelnym klonie Matka Boża objawiła się dziewczynkom – trzynastoletniej Justynie Szafryńskiej i dwunastoletniej Barbarze Samulowskiej. Historię objawień przedstawił ksiądz z pobliskiej parafii. Uczestnicy zwiedzili również kościół i zobaczyli stacje drogi krzyżowej na błoniach gietrzwałdzkich.

Pobyt w Domu dla Dzieci w Szymonowie rozpoczął się od powitania chlebem w formie zdrowego tortu kanapkowego i solą uczestników Zjazdu i gości przez dyrektor Zofię Bagińską oraz od złożenia pod tablicą pamiątkową wiązanki kwiatów wraz ze starostą ostródzkim Andrzejem Wiczkowskim, wójtem gminy Małdyty Marcinem Krajewskim, ks. Januszem Piórowskim, dyrektorem Poradni Pedagogiczno-Psychologicznej w Morągu Eugeniuszem Kulawiakiem i dyrektorem Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Ostródzie Tomaszem Podsiadło.

Historię utworzenia, działalności i stosowane formy pracy socjalizacyjno-wychowawczej w Domu dla Dzieci im. Sybiraków przedstawiła dyrektorka. Interesujące były prezentacja o współpracy z potomkami zesłańców polskich w Kazachstanie oraz spotkanie z Janiną Żołędowską, Sybiraczką Koła Związku Sybiraków w Ostródzie, która wraz z rodziną w 1940 r. z Rawszczyzny w woj. lwowskim została wywieziona pod Archangielsk. Wcześnie osierocona, przebywała w Domu Polskiego Dziecka w Semipałatyńsku, a po przybyciu do Polski była mieszkanką Domu dla Dzieci w Szymonowie. Następnie omówiono stopień realizacji uchwał wcześniejszych Zjazdów i jednomyślnie zdecydowano o kontynuacji zawartych w nich założeń.

Wartością turystyczno-poznawczą było odbycie godzinnego rejsu po ciekawym odcinku Kanału Elbląskiego, którego budowę rozpoczęto w 1848 r., łącząc najpierw Elbląg z Iławą w 1860 r., potem z Ostródą w 1872 r. Pozwoliło to kilkukrotnie skrócić drogę wodną z Ostródy do Bałtyku, która uprzednio wiodła rzeką Drwęcą do Torunia, a następnie Wisłą do jej ujścia. Rejs rozpoczęto w Buczyńcu, jednej z pięciu pochylni, które pozwalają pokonać różnicę poziomów około 99,5 m na stosunkowo krótkim (10 km) odcinku kanału. To rozwiązanie hydrotechniczne jest uważane za jedno najznakomitszych na świecie.

Wieczorny spacer po Starówce Olsztyna pozwolił uzupełnić wiedzę historyczną o mieście najznamienitszego jego mieszkańca Mikołaja Kopernika, który na olsztyńskim zamku spisał tekst pierwszej księgi dzieła swego życia, które „wstrzymało Słońce i pchnęło z posad Ziemię”.

W ostatnim dniu VII Ogólnopolskiego Zjazdu Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru przyjęte zostały ustalenia, wchodzące w skład uchwały Zjazdu.

Przed podjęciem uchwały odbyła się wzruszająca ceremonia koleżeńskich podziękowań oraz wręczenie przez dyrektora Andrzeja Tymeckiego pamiątkowego medalu i zbiorowego zdjęcia uczestników i gości Zjazdu zrobionego na schodach olsztyńskiego ratusza.

Autorzy: Zygmunt Skotnicki, prezes Zarządu Oddziału ZS w Olsztynie, Andrzej Tymecki, dyrektor Gimnazjum nr 12 im. Sybiraków w Olsztynie

***

Uchwała VII Ogólnopolskiego Zjazdu Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru

VII Ogólnopolski Zjazd Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru obradował w dniach 8–10 czerwca 2017 r. w Olsztynie pod hasłem: „Przez Sybir do Niepodległej”. W wyniku obrad przyjęto następujące ustalenia, wchodzące w skład uchwały Zjazdu:

1. VII Ogólnopolski Zjazd wnioskuje o włączenie w kanon lektur uzupełniających, realizowanych na przedmiocie język polski w klasach IV–VIII szkoły podstawowej i szkołach ponadpodstawowych, wybranych utworów Mariana Jonkajtysa, a także tekstów prozatorskich dotyczących świadectw Polaków deportowanych na Sybir – np. „»W czterdziestym nas Matko na Sybir zesłali…«: Polska a Rosja 1939–1942” – wybrane relacje w opracowaniu Ireny Grudzińskiej-Gross i Jana Tomasza Grossa.

2. VII Ogólnopolski Zjazd apeluje o realizację w miesiącu lutym – upamiętniającym deportacje 1940 r. – konkursów: z zakresu wiedzy historycznej na temat zsyłek na Sybir, plastycznego i recytatorskiego o tej samej tematyce.

3. Zobowiązuje się szkoły, placówki oświatowe i stowarzyszenia do realizacji uchwał z poprzednich Zjazdów.

4. Wskazuje się na konieczność podjęcia działań przez Zarząd Główny Związku Sybiraków zmierzających do:

a) uaktywnienia tych szkół, które dotychczas nie uczestniczyły w Zjazdach,

b) realizacji punktu 4 a poprzez ogniwa Związku Sybiraków.

5. Apeluje się do Zarządu Głównego ZS o podjęcie działań mających na celu zachowanie w należytym szacunku i właściwej ekspozycji sztandarów i pamiątek związanych z patronem szkoły znajdujących się na terenie wygaszanych gimnazjów / skierowanie stosownych pism do organów prowadzących i kuratorów oświaty.

6. Ponawia się wniosek do dyrektorów szkół o tworzenie stowarzyszeń, szczególnie na bazie kadry wygaszanych gimnazjów, których celem będzie kontynuacja działań w zakresie pracy z patronem oraz organizacja pomocy dla Sybiraków, opieka nad znakami pamięci.

7. Rezygnuje się z funkcji koordynatora stowarzyszeń na rzecz samodzielnych działań we współpracy ze środowiskiem lokalnym i ogniwami Związku Sybiraków.

8. Ustala się, że VIII Zjazd w 2018 r. odbędzie się w Łodzi.

9. Uczestnicy VII Ogólnopolskiego Zjazdu Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń składają serdeczne podziękowania organizatorom Zjazdu, a przede wszystkim: Andrzejowi Tymeckiemu, Zofii Bagińskiej, Józefowi Kownackiemu, Leszkowi Bagińskiemu, Mirosławie Marszałek oraz pozostałej kadrze i młodzieży za zaangażowanie.

Szczególne słowa uznania dla Zygmunta Skotnickiego – Prezesa Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Olsztynie.

Otwarcie Zjazdu przez dyrektora Gimnazjum nr 12 im. Sybiraków Andrzeja Tymeckiego

Przekazanie kroniki Zjazdu przez ubiegłorocznego organizatora dyrektor Gimnazjum nr 6 im. Sybiraków w Chełmie Dorotę Cieślik

Ceremonia odznaczenia. Od lewej: Józef Kownacki, prezes Zarządu Głównego ZS Kordian Borejko, Renata Skowron, dyrektor Andrzej Tymecki, Ewa Wrzosek, prezes Zarządu Oddziału ZS w Olsztynie Zygmunt Skotnicki, Iwona Malinowska, Kazimierz Korczyński

Występ uczniów Gimnazjum nr 12

Uroczystość przy pomniku Pamięci Zesłańców Syberyjskich w Olsztynie

Warsztaty dla uczestników Zjazdu poprowadziła Iwona Malinowska

Złożenie kwiatów pod tablicą pamiątkową w Domu dla Dzieci im. Sybiraków w Szymonowie

Powitanie uczestników Zjazdu i gości przez dyrektor Domu dla Dzieci Zofię Bagińską

W spotkaniu uczestniczyła Janina Żołędowska (z lewej), wychowanka Domu Polskiego Dziecka w Semipałatyńsku, a następnie Domu dla Dzieci w Szymonowie, kontynuującego jego misję

Występ wychowanic Domu dla Dzieci im. Sybiraków w Szymonowie

Rejs po Kanale Elbląskim

Spotkanie podsumowujące Zjazd

Każdy z uczestników otrzymał pamiątkowe zdjęcie i medal

Fotografia pamiątkowa uczestników VII Ogólnopolskiego Zjazdu Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru (zdjęcie: Maciej Cudowski)