VI Ogólnopolski Zjazd Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru

W dniach 2–4 czerwca 2016 r. w Gimnazjum nr 6 im. Sybiraków w Chełmie miało miejsce wyjątkowej rangi wydarzenie, odbywające się cyklicznie raz do roku w jednej ze szkół na terenie Polski – VI Ogólnopolski Zjazd Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru, któremu towarzyszyło motto „Obowiązkiem naszym jest pamięć”. Całe przedsięwzięcie mogło być realizowane dzięki wsparciu ze strony: Zarządu Głównego Związku Sybiraków, Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Urzędu Miasta Chełm oraz rodziców uczniów Gimnazjum nr 6 im. Sybiraków w Chełmie.

Patronat honorowy nad imprezą objęli: Zarząd Główny Związku Sybiraków, minister edukacji narodowej, Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Instytut Pamięci Narodowej, marszałek województwa lubelskiego, wojewoda lubelski, lubelski kurator oświaty oraz prezydent miasta Chełm. Przedsięwzięcie realizowane było ponadto we współpracy z Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza, Nadbużańskim Oddziałem Straży Granicznej oraz Stowarzyszeniem „Kresy – Pamięć i Przyszłość”.

Trzydniowy zjazd obfitował w bogaty program, mający na celu ukazanie uczestnikom obecnego stanu miejsc będących „śladami polskości”, znajdujących się tak blisko granic Polski, po drugiej stronie wschodniej granicy z Ukrainą, a przede wszystkim oddanie hołdu wszystkim ofiarom Golgoty Wschodu.

2 czerwca 2016 r., w dniu rozpoczynającym VI Zjazd, odbyła się główna uroczystość z udziałem dostojnych gości, którzy zaszczycili mury Gimnazjum nr 6 swoją obecnością. Po zarejestrowaniu i otrzymaniu pakietu materiałów informacyjnych i pamiątkowych, które ukazują piękno ziemi lubelskiej, goście otrzymali wydaną specjalnie na tę okazję pozycję książkową pt. „Obowiązkiem naszym jest pamięć”. Książka zawiera materiały zarówno historyczne, ukazujące losy ludzi będących czasami cichymi lokalnymi bohaterami – Sybiraków, jak również opracowane przez nauczycieli materiały metodyczne w postaci scenariuszy uroczystości i imprez poświęconych tematyce Sybiru.

Przybyli goście zaznaczali na specjalnie przygotowanej makiecie przedstawiającej mapę Polski miejsca, z których przybyli. Mapa ta stała się symbolicznym obrazem utworzonym przez uczestników Zjazdu, który wskazuje, jak różnorodna i obejmująca cały obszar naszej ojczyzny jest myśl mieszcząca się w pojęciu „Sybiracy”.

VI Zjazd rozpoczęło wykonanie programu artystycznego przez uczniów Gimnazjum nr 6 im. Sybiraków w Chełmie. Ta uroczysta akademia w nietuzinkowy sposób wprowadziła zebranych w klimat wydarzeń sprzed lat, przerażającą historię Polskiej Golgoty Wschodu.

Przybyli na uroczystość goście nie kryli wzruszenia wywołanego przygotowanym przez młodzież gimnazjalną spektaklem, który dostarczył wyjątkowo silnych doznań. „Obowiązkiem naszym jest pamięć” – hasło przewodzące spotkaniu poprzez gesty, słowa, światło i obraz nabrało w tym czasie jeszcze większego znaczenia. Występ wprowadził zebranych w stan skupienia, zadumy i refleksji, odnoszącej się do rozważań o ludzkich losach, szlachetności serc, odwadze i bezgranicznej miłości do tego, co jest domem i ojczyzną.

Część oficjalna, ze względu na wyjątkowy charakter spotkania, przebiegała z udziałem pocztów sztandarowych wszystkich chełmskich szkół, ich obecność była dowodem na to, jak ważne i zaszczytne zarazem było dla gospodarzy Zjazdu spotkanie rodziny Sybiraków. Po dokonaniu powitania gości, w części oficjalnej głos zabrali: prezes Zarządu Głównego Związku Sybiraków Kordian Borejko, wicemarszałek województwa lubelskiego Krzysztof Grabczuk, wiceprezydent miasta Chełm Stanisław Mościcki, dyrektor Delegatury w Chełmie Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Waldemar Madej, prezes Chełmskiego Zarządu Oddziału Związku Sybiraków Maria Sawka.

Następnie odczytane zostały zebranym pisma, skierowane do uczestników VI Zjazdu, które wpłynęły na ręce dyrektor Gimnazjum nr 6 w Chełmie Doroty Cieślik, od: szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Małgorzaty Sadurskiej, sekretarz stanu i pełnomocnik Prezesa Rady Ministrów ds. dialogu międzynarodowego Anny Marii Anders, p.o. szefa Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jana Józefa Kasprzyka, marszałka województwa lubelskiego Sławomira Sosnowskiego oraz wojewody lubelskiego Przemysława Czarnka.

W dalszej części nastąpił moment, który w sposób szczególny był chwilą wzruszeń i wielkiego zaszczytu dla uczniów i pracowników Gimnazjum nr 6 im. Sybiraków w Chełmie. Szkole nadano Odznakę Honorową Sybiraka. Uroczystej dekoracji sztandaru Gimnazjum nr 6 im. Sybiraków dokonali prezes Zarządu Głównego Związku Sybiraków Kordian Borejko i skarbnik ZG ZS Eugeniusz Kuszka w asyście prezesa Zarządu Oddziału ZS w Nowym Sączu, pomysłodawcy Zjazdów Kazimierza Korczyńskiego. Za zasługi dla Związku Sybiraków, jako wyraz uznania za zaangażowanie w działalność mającą na celu kultywowanie pamięci o zesłańcach Sybiru, popularyzację idei sybirackiej odznaczeni zostali również dyrektorzy i nauczyciele: Dorota Cieślik, Katarzyna Braunza, Janina Grzegrzółka, Beata Łukaszewska-Breś, Grażyna Żak, Rafał Żmuda.

Dopełnieniem zagadnień odnoszących się do zgłębiania wiedzy o losach Polaków, których życie związane zostało z Golgotą Wschodu, były referat zaprezentowany przez pracownika Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie dr. Leszka Czarneckiego pt. „Charakter represji władz sowieckich wobec żołnierzy AK – NSZ – BCH aresztowanych na ziemiach polskich i więzionych w łagrach NKWD nr 270 Borowicze i 531 Swierdłowsk w latach 1944–1947” oraz wystąpienie prezesa Zarządu Oddziału ZS w Puławach Henryka Skirgajły, który swoją wypowiedź skupił wokół prezentacji filmu dokumentalnego pt. „Pamiętamy – polskie cmentarze w Afryce Wschodniej – spod śniegów Syberii pod słońce Afryki”.

W towarzystwie gospodarzy, tj. uczniów Gimnazjum nr 6, goście mieli możliwość zwiedzenia szkoły oraz utrwalenia swojej obecności w postaci grupowego zdjęcia uczestników Zjazdu, mogli także dokonać pamiątkowego wpisu w kronice szkoły.

Kolejnym punktem wizyty było spotkanie przed pomnikiem upamiętniającym Ofiary Sybiru, gdzie uczestnicy Zjazdu wraz z młodzieżą szkolną oddali hołd ofiarom Golgoty Wschodu. Złożone kwiaty i zapalone symboliczne znicze stały się dowodem naszej pamięci i wyrazem szacunku dla rodziny sybirackiej.

Następnie nasi goście wybrali się na wycieczkę po uliczkach i zabytkach Niedźwiedziego Grodu. Odwiedzając unikatowe Chełmskie Podziemia Kredowe, uczestnicy mieli okazję spotkać się z Duchem Bieluchem, który od lat wpisuje się w historię miasta. Dzień pierwszy spotkania zakończyła integracyjna kolacja w hotelu Kamena, który stał się miejscem pobytu naszych gości.

Na 3 czerwca 2016 r. zaplanowano wyjazd poza granice naszego kraju, gdzie przewodnikiem w tym dniu dla całej grupy był prezes Stowarzyszenia „Kresy – Pamięć i Przyszłość” Krzysztof Krzywiński. Wycieczka śladami przodków, odnosząca się do hasła przewodniego Zjazdu „Naszym obowiązkiem jest pamięć”, skupiała się na odwiedzeniu miejsc pamięci: Ostrówek, Rymaczy, Maciejowa, Kowla, Łucka, Zimnego i Włodzimierza Wołyńskiego. Kierunkiem wyprawy stała się granica z Ukrainą – Dorohusk, a dalej nieistniejąca już obecnie, a zamieszkiwana w latach 40. XIX w. w większości przez Polaków, wioska Ostrówki. Niewielki, usytuowany w lesie wołyńskim cmentarz upamiętniający tragedię mieszkańców Ostrówek, która rozegrała się 30 sierpnia 1943 r., jest niemym krzykiem wołyńskiej rzezi. Tu również znajdują się kwatery żołnierzy polskich poległych w walce z bolszewikami w 1920 r. i to właśnie to miejsce stało się pierwszym punktem naszej historycznej zadumy oraz potwierdzeniem słów, będących również hasłem VI Zjazdu: „Naszym obowiązkiem jest pamięć…” Złożone pod kamiennym krzyżem, z którego zerwano polskiego orła, kwiaty i zapalone znicze stały się dowodem naszej pamięci.

Kolejnym etapem naszej wyprawy były Rymacze, miejsce, gdzie wśród wyboistych, wiejskich dróg, między polami na skraju lasu, ukazał się na uboczu niewielkiej wioski cmentarz poległych w walce z Niemcami w 1944 r. żołnierzy 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Ponownie opis walk, odczytywanie polskich imion i nazwisk, kwiaty, znicze i modlitwa oraz utwierdzanie w przekonaniu, że naszym obowiązkiem jest pamięć.

Dalszym punktem wyjazdu były dobra Mączyńskich – Maciejów, obecnie leżąca na uboczu wioska, w której wśród starych drzew, stanowiących fragment pałacowego parku, stoi stary, dziś już zniszczony pałac, tu znajduje się teraz szpital gruźliczy. Stary, zapomniany przez ludzi, z ledwo dostrzegalnymi nagrobkami cmentarz z na wpół istniejącą kaplicą stanowi dziś dowód na to, że pozostali tu na zawsze nasi przodkowie. Chwile wielkiego wzruszenia, modlitwa i ponownie ta sama myśl, że obowiązkiem naszym jest pamięć.

Czwarty punkt naszej wędrówki to Kowel, cmentarz i ponownie kwatera polskich żołnierzy poległych na Wołyniu w czasie I wojny światowej. I ponowny literacki opis wydarzeń sprzed lat w wykonaniu Krzysztofa Krzywińskiego, rys historyczny i obraz dzisiejszych śladów polskości, kościół św. Anny – jedyna obecna tutaj polska parafia i stary peron obok budynku dworca kolejowego, z którego w latach 40. wywożono naszych rodaków na Sybir.

Kolejnym etapem wyjazdu był Łuck, z katedrą Świętych Apostołów Piotra i Pawła, w której znajduje się tablica upamiętniająca ofiary represji zesłane w latach 1936–1956 do Kazachstanu i na Syberię. Dla chętnych Zamek Lubarta, krótka wizyta na łuckiej starówce i dalsza trasa naszego wyjazdu – Zimne, należące do obwodu wołyńskiego, miejsce na tyle kulturowo osobliwe, gdyż nadal znajduje się tu żeński Monastyr Zaśnięcia Matki Bożej, należący do Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego, oraz Włodzimierz Wołyński. Droga powrotna wiodła przez przejście graniczne w Zosinie, z którego uczestnicy w późnych godzinach wieczornych szczęśliwie dotarli do Chełma.

Trzeci dzień – 4 czerwca 2016 r. – przeznaczony został na podsumowanie i uroczyste zakończenie Zjazdu, którego dokonał Kazimierz Korczyński, wskazując potrzebę odbywania się podczas Zjazdów dyskusji merytorycznych. Ponadto na ręce dyrektor Gimnazjum nr 6 im. Sybiraków w Chełmie Doroty Cieślik za podjęcie się zorganizowania VI Zjazdu oraz jego realizację zostały skierowane słowa podziękowania i wyrazy uznania od uczestników. „Chełmska Szóstka” zaś, jako organizator, na pamiątkę uczestnikom wręczyła przygotowane specjalnie na tę okazję statuetki „Szóstki”, mające stanowić dowód podziękowania gościom za przyjęcie zaproszenia i przybycie do Chełma. Ponadto każdy z uczestników otrzymał certyfikat udziału w przedsięwzięciu, jakim w dniach 2–4 czerwca 2016 r. był VI Ogólnopolski Zjazd Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru.

Finałowym elementem pobytu uczestników spotkania szkół i stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające zesłańców Sybiru było uroczyste, wzbogacone o montaż słowno-muzyczny w wykonaniu uczniów Gimnazjum nr 6 im. Sybiraków w Chełmie, otwarcie w Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza wystawy pod hasłem „Sybiracy, patrioci, tułacze. Losy deportowanych Polaków w latach 1940–1956”. Obserwując obecnych Sybiraków – świadków żywej historii, którzy doświadczyli „nieludzkiej syberyjskiej ziemi”, oraz tych, którzy poznawali i poznają ten świat z opowiadań i dokumentów, daje się zauważyć, że łączy nas wspólny cel – ocalić od zapomnienia…

Podsumowując, te wspólnie spędzone dni, dla których kanwą stała się historia Sybiru i szlachetna idea pamięci o zesłańcach, potwierdzają, że dla naszej uczestniczącej w organizacji VI Zjazdu młodzieży szkolnej była to najlepsza „żywa lekcja historii”, ukazanie nieodległych i jakże trudnych zarazem dziejów ojczyzny.

Wszystkim organizacjom, instytucjom i ludziom, którzy wspierali nasze działania jako organizatora VI Ogólnopolskiego Zjazdu Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru, składam serdeczne podziękowania. Państwa pomoc i wsparcie przyczyniły się do budowania pełniejszej i twórczej rodziny sybirackiej. Wszystkim uczestnikom Zjazdu dziękuję za obecność, licząc, że pozostawicie Państwo w swych wspomnieniach Chełm jako miejsce, w którym pozostali Wasi przyjaciele.

Uchwały VI Ogólnopolskiego Zjazdu Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru

1. Miejscem VII Zjazdu Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru będą Gimnazjum nr 12 im. Sybiraków w Olsztynie oraz Dom dla Dzieci im. Sybiraków w Szymonowie.

2. Szkoły, które chcą przedstawić własny dorobek dotyczący działań podejmowanych na rzecz idei sybirackiej, winny przygotować prezentację swoich przedsięwzięć i przekazać ją organizatorowi VII Zjazdu w celu prezentacji materiałów uczestnikom Zjazdu.

3. Organizatorzy zjazdów winni uwzględnić w programie jako formę podsumowania dyskusję merytoryczną.

4. Ponowić pismo do Zarządu Głównego Związku Sybiraków o rozszerzenie współpracy Związku ze szkołami, które dotychczas nie uczestniczyły w zjazdach.

5. Uczestnicy VI Zjazdu składają podziękowania i wyrazy uznania dla Gimnazjum nr 6 im. Sybiraków w Chełmie za organizację i realizację działań związanych z VI Ogólnopolskim Zjazdem Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru.