Znaki pamięci

Pomnik poświęcony Matkom Sybiraczkom w Toruniu

Jak co roku, w Toruniu obchodzono Dzień Sybiraka. W tym roku uroczystość miała szczególny charakter, ponieważ przy kościele pw. Miłosierdzia Bożego i św. Siostry Faustyny Kowalskiej odsłonięto pomnik poświęcony Matkom Sybiraczkom.

Gości, którzy przybyli na uroczystość w dniu 13 września 2019 r., powitał prezes Zarządu toruńskiego Oddziału ZS Jan Myrcha. Szczególnie serdecznie zwrócił się do Sybiraków, którzy licznie się zgromadzili. Towarzyszył im Marian Boczar, członek Zarządu Głównego ZS, a przyjechał aż z Przemyśla. Uroczystość uświetnili swoją obecnością: weterani i kombatanci, posłowie na Sejm RP, marszałek województwa kujawsko-pomorskiego Piotr Całbecki, prezydent Torunia Michał Zaleski, burmistrzowie miast ościennych z Marianem Piątkowskim z Golubia-Dobrzynia, poczty sztandarowe, liczna grupa uczniów i nauczycieli VI Liceum Ogólnokształcącego im. Zesłańców Sybiru w Toruniu z dyrektorem Zbigniewem Matuszewiczem, zespoły klas mundurowych, biorące udział w zawodach „3. Bieg Sybiraka”, organizowanych przez Stowarzyszenie Polskich Artylerzystów, Urząd Marszałkowski w Toruniu i Związek Sybiraków w Toruniu.

Spotkanie rozpoczął prezes Jan Myrcha: „Zebraliśmy się tutaj, w tym miejscu, aby pochylić nasze głowy nad ofiarami jednej z najstraszliwszych zbrodni, jaką zgotował narodowi polskiemu Związek Radziecki w czasie II wojny światowej. Niech pomnik, który dziś dedykujemy wszystkim Matkom Sybiraczkom, pomordowanym i umęczonym na „ziemi wyklętej”, będzie jednym z kamieni pamięci, symbolicznym miejscem – pomnikiem cmentarnym dla tych matek, które grobów nie mają”.

W dalszej części przemówienia zwrócił uwagę na miejsce postawienia pomnika – przy kościele. Miejsce niezwykle ważne, bo Matki Sybiraczki dbały nie tylko o wychowanie dzieci w duchu patriotycznym, ale także w oparciu o silną wiarę, która często pomagała im przetrwać najtrudniejsze chwile. Powiedział także, że jest to ogromna zasługa obecnych w tym miejscu i nieobecnych dzieci – Sybiraków, szczególnie Józefa Mackiewicza, który był inicjatorem i realizatorem budowy oraz pomysłodawcą usytuowania pomnika przy kościele pw. Miłosierdzia Bożego. Podziękował gorąco ks. prałatowi Stanisławowi Majewskiemu, proboszczowi parafii, który pomógł w realizacji tego przedsięwzięcia. Nie zapomniał też o wszystkich, którzy wsparli to dzieło – włodarzach miast, gdzie mieszkają dzieci Sybiraków – Torunia, Chełmży, Golubia-Dobrzynia oraz o marszałku województwa.

Sporo miejsca w swoim przemówieniu prezes Myrcha poświęcił bohaterkom – Matkom Sybiraczkom:

„W sytuacji zesłania realizacja zadań wynikających z funkcji matki opiekunki wymagała od kobiet często nadludzkiego wysiłku. Wiązała się również z przeobrażeniami osobowościowymi: nieśmiałe – musiały nauczyć się walczyć o swoje, ciche – zażarcie kłócić się, dumne – kiedy trzeba, prosić, a nawet błagać swych wrogów. Wiele (…) musiało przezwyciężyć własną niepewność, nieśmiałość, strach, kiedy trzeba było przeobrazić się w zażartą obrończynię swoich dzieci.

(…) Zdobytym pożywieniem – kawałkiem czarnego chleba czy kartoflem – dzieliły się z dziećmi, one nie musiały jeść. Trzeba było ratować dziecko – tak rozumiały te dzielne, i jak się okazało, twarde kobiety. Ale one walczyły również nie tylko o życie swoich dzieci, ale także o ich godny los. Te, które miały wykształcenie, organizowały samorzutnie nauczanie dzieci zmuszanych przez administrację sowiecką do uczęszczania do rosyjskich szkół.

Wychowywanie dziecka w warunkach zesłania oznaczało również dawanie przykładu, pozwalającego na nabywanie przez dzieci odpowiednich wzorców.

(…) Po pięciu, sześciu latach katorgi wracały do ojczyzny przedwcześnie postarzałe, zmienione fizycznie, ale silne duchowo, zahartowane, nielękające się trudów życia w wymarzonej Polsce. Dlatego tak ważny jest ten pomnik. Stanowi dowód pamięci o przeszłości i jest wyrazem hołdu dla wielkich kobiet”.

W dalszej części uroczystości wręczono medale i odznaki tym, którzy szczególnie zasłużyli się dla Sybiraków. Medal Pro Bono Poloniae otrzymali: Krystyna Buniak, Jadwiga Krokowska, Danuta Szelatyńska; medal Pro Patria – Krystyna Borucińska, Anna Góra, Anna Jóźwik, Eugenia Karczewska; Złotą Odznakę Honorową za Zasługi dla Związku Sybiraków – Zofia Chodzińska, Danuta Marta Jatczak, Janusz Kalinowski, ks. prałat Stanisław Majewski, Zbigniew Matuszewicz; Srebrną Odznakę – Barbara Jatkowska, Teresa Kalińska, Emilia Wiśniewska. Wręczono także Odznakę Honorową Sybiraka – st. chor. sztab. Andrzejowi Boguszowi, ks. mitratowi płk rez. Mikołajowi Hajduczeni, Tomaszowi Kunertowi, Józefowi Mackiewiczowi.

Uroczystość zakończyła się złożeniem kwiatów i zniczy pod nowo odsłoniętym pomnikiem i odśpiewaniem Hymnu Sybiraków.