Uroczystość w Krakowie upamiętniająca 80. rocznicę zimowej deportacji w głąb ZSRR

To już minęło 80 lat od pierwszej deportacji 10 lutego 1940 r. obywateli polskich z Kresów Wschodnich z rozkazu władz Związku Sowieckiego. Wywieziono wtedy 220 tys. osób – głównie całych rodzin osadników wojskowych, straży granicznej, policjantów, leśniczych. Wywózki odbywały się głęboką nocą przy siarczystym mrozie (–40 stopni Celsjusza), pozostawiając niewiele czasu na spakowanie, zabranie prowiantu i ubranie rozbudzonych dzieci. Transportowano wagonami towarowymi, przede wszystkim w północne tereny europejskiej części Rosji, w okolice Archangielska i do tajgi północnej Syberii. Zakwaterowywano w prymitywnych warunkach, z przymusem pracy przeważnie przy wyrębie drzew. Pracować musiała też młodzież od 14. roku życia. Głód, zimno i choroby dziesiątkowały zesłańców.

Rocznicę tej pierwszej, najgorszej z deportacji, obchodzimy corocznie, a od kilku lat razem z Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń, wojewodą małopolskim i krakowskim Oddziałem IPN, korzystając z gościnności Uniwersytetu Pedagogicznego. Tegoroczna uroczystość, 10 lutego 2020 r., odbywała się w Auli Głównej Uniwersytetu Pedagogicznego.

Przybyło wielu dostojnych gości: JM rektor UP prof. Kazimierz Karolczak, który dokonał otwarcia obchodów, wojewoda małopolski Piotr Ćwik, delegaci Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, dyrektor Oddziału IPN w Krakowie prof. Filip Musiał oraz z Urzędu Wojewódzkiego dyrektor Joanna Florkiewicz-Kamieniarczyk i Marcin Tatara. Przybyli też Sybiracy – niestety jest nas już coraz mniej.

Dużą radość i satysfakcję sprawiła nam liczna obecność młodzieży. Już nie tylko jak zawsze w ostatnich latach zaprzyjaźnieni harcerze z Krzęcina ze Szczepu ZHP „Memoria” i Drużyna „Tajga”, wraz z instruktorami i opiekunami, ale również harcerze z ZHR z Warszawy, uczniowie z kilku szkół krakowskich oraz z Domosławic.

Po przywitaniu gości przez prof. Huberta Chudzia i wprowadzeniu sztandarów Oddziału Związku Sybiraków, Uniwersytetu Pedagogicznego i Szczepu ZHP „Memoria” oraz wysłuchaniu Hymnu Sybiraków w wykonaniu najmłodszych uczniów z Państwowej Szkoły Muzycznej I Stopnia w Domosławicach, wspomaganych przez zebranych Sybiraków, nastąpiło wręczenie Odznaki Honorowej Sybiraka: Bogdanowi Strzebońskiemu – wieloletniemu redaktorowi technicznemu publikacji książkowych „Tak było… Sybiracy”, a także wykonującemu nieodpłatnie skład biuletynu „Sybirak”, oraz dwojgu naszym kolegom związkowym Ninie Wierzbickiej i Markowi Łuczyńskiemu.

Przemawiał rektor Uniwersytetu i kilka innych osób. Wystąpiła m.in. Aleksandra Szemioth, prezes Zarządu krakowskiego Oddziału Związku Sybiraków, która przedstawiła dramatyzm pierwszej deportacji oraz podkreśliła problem nieścisłości w podawaniu liczby deportowanych w tej i w następnych trzech akcjach deportacyjnych.

Następnie prof. Hubert Chudzio złożył sprawozdanie z działań Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń w ostatnim roku, ilustrując je licznymi zdjęciami. Dotyczyło ono przede wszystkim odszukiwania śladów po polskich zesłańcach na terenie Afryki i wspólnych prac z harcerzami ZHR z Warszawy przy porządkowaniu zapomnianych polskich cmentarzy, ich inwentaryzacji, renowacji i odnawianiu pomników oraz tablic.

Bardzo ciekawe też było wystąpienie wnuczki Sybiraka, która przechodząc na emeryturę, postanowiła zlikwidować dom w Kanadzie i osiedlić się w ojczyźnie. Wybrała Kraków i w drodze do celu, pokonując szereg trudności, spotkała w pociągu prof. Huberta Chudzia. I tak została wolontariuszką Centrum…

Kolejny punkt obchodów to wzruszający koncert w wykonaniu artystów, absolwentów wyższych szkół muzycznych Krakowa i Katowic, a obecnie wykładowców w Państwowej Szkole Muzycznej w Domosławicach oraz w Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń. W programie koncertu przedstawiono pieśni Ignacego Paderewskiego, „Listy z Kołymy”, „Wnukowie Sybiraków”.

Ostatnim akcentem było obdarowanie Sybiraków przez wojewodę małopolskiego wiązankami biało-czerwonych kwiatów, które roznosili i wręczali harcerze z Krzęcina.

Na zakończenie wojewoda zaprosił uczestników uroczystości do kuluarów na poczęstunek, gdzie długo toczyły się rozmowy, wspomnienia i integracja pokoleniowa.