Uroczystość 30-lecia reaktywowania Związku Sybiraków

W dniu 27 czerwca 2019 r. w Warszawie, na skwerze Sybiraków w pobliżu ul. Chłodnej zebrali się Sybiracy z całej Polski, by uczcić 30. rocznicę reaktywowania Związku Sybiraków.

Dzięki wytrwałym staraniom 21 członków-założycieli w grudniu 1988 r. odtworzony na wzór przedwojennej organizacji Związek Sybiraków został wpisany do rejestru stowarzyszeń i związków. Na terenie całego kraju w ciągu 1989 r. i następnych lat zaczęły powstawać oddziały terenowe organizacji, jednocząc środowisko zesłańców. Wśród osób zebranych na uroczystości upamiętniającej te wydarzenia obecna była Zofia Koreywo-Prusakowska, reprezentująca pięcioro żyjących do dziś członków-założycieli, którzy przyczynili się do odrodzenia działalności stowarzyszenia. Irena Głowacka, która swoim zaangażowaniem pociągnęła za sobą kolejnych działaczy i która otrzymała za swoje zasługi w dziele odbudowy organizacji zesłańców legitymację członkowską Związku z numerem 1, nie mogła niestety wziąć udziału w obchodach.

Uroczystość rozpoczęła msza święta, odprawiona w parafii pw. św. Andrzeja Apostoła przy ul. Chłodnej. To właśnie na plebanii tego kościoła ówczesny proboszcz ks. prałat Tadeusz Uszyński, duszpasterz bardzo zasłużony dla środowiska kombatanckiego, udzielił siedziby Związkowi odtwarzanemu po kilkudziesięciu latach ukrywania prawdy o zesłaniach. Tu także, w dolnym kościele, odbyło się w styczniu 1989 r. Zgromadzenie Organizacyjno-Założycielskie Związku, tu powołano pierwszy jego Zarząd i wybrano prezesa – został nim Ryszard Reiff, późniejszy wieloletni prezes Związku. Mszę świętą w intencji Sybiraków – zmarłych na zesłaniu, na szlakach bojowych II wojny światowej i po powrocie do ojczyzny, tych, którzy podjęli trud reaktywowania Związku Sybiraków oraz o zdrowie dla żyjących zesłańców – odprawił ks. Rafał Dawidowicz. W homilii podkreślił znaczenie zachowania pamięci o historii wywózek. Przeszłości nie można zmienić, ale pamiętając o niej, można zmienić ludzkie serca, gdyż to w sercach rodzi się zło i powstają decyzje skazujące ludzi, całe rodziny, na katorgę, ciężką pracę i pełne cierpienia życie w nieludzkich warunkach.

Po nabożeństwie zebrani udali się na pobliski skwer Sybiraków na uroczystość odsłonięcia steli upamiętniającej 30. rocznicę reaktywowania Związku Sybiraków. Trzydziestolecie działalności odnowionego stowarzyszenia uczcili, razem z zesłańcami, przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, władz miasta, Instytutu Pamięci Narodowej, organizacji kombatanckich, w tym związanych z naszym stowarzyszeniem podobnym losem swoich członków – Związku Sybiraków na Florydzie, Stowarzyszenia Środowisko Borowiczan – Sybiraków i Koła Polaków z Indii z lat 1942–1948 w Polsce, a także reprezentanci szkół noszących imię upamiętniające zesłańców Sybiru oraz mieszkańcy Warszawy. Ceremonię rozpoczęło wprowadzenie warty honorowej pełnionej przez żołnierzy Garnizonu Warszawa. Po odegraniu Hymnu Sybiraków przybyli uczcili minutą ciszy Sybiraków zmarłych w okresie 30-letniej działalności Związku.

Poseł RP Andrzej Melak odczytał list skierowany do uczestników przez marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego, w którym marszałek podziękował Związkowi Sybiraków za pielęgnowanie i upowszechnianie pamięci o Polakach, którzy doświadczyli dramatu wywózki, i o poniesionych przez nich na syberyjskiej ziemi ofiarach. Ogromną rolę stowarzyszenia w zachowaniu spuścizny sybirackiej poprzez spisywanie wspomnień, tworzenie znaków pamięci, a także udział w tworzeniu w demokratycznej Polsce ustawodawstwa kombatanckiego, przywracającego osobom prześladowanym przez komunistyczny system należnego miejsca w społeczeństwie, podkreślił szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk w liście, odczytanym przez dyrektor Departamentu Współpracy ze Stowarzyszeniami i Ewidencji Monikę Kalinowską. W imieniu marszałka województwa mazowieckiego Adama Struzika jego przesłanie odczytał Mariusz Rukat. Prezes Zarządu Głównego Związku Sybiraków Kordian Borejko w swoim wystąpieniu przypomniał historię odnowienia działalności stowarzyszenia, podjętej z ogromnym zaangażowaniem przez zesłańców na Sybir po pół wieku przymusowego milczenia, a odwołującej się do idei i zadań przedwojennego związku.

Dyrektor Monika Kalinowska udekorowała wiceprezesów Zarządu Głównego Adama Mitelszteta i Mieczysława Pogodzińskiego medalem Pro Bono Poloniae, przyznanym przez szefa Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jana Józefa Kasprzyka, a ustanowionym w roku stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości dla uhonorowania osób zasłużonych m.in. dla krzewienia w społeczeństwie postaw patriotycznych i tradycji niepodległościowych. Są to idee niezwykle bliskie Sybirakom i realizowane niezmiennie w zadaniach podejmowanych przez Związek.

Odsłonięcia obelisku dokonali: poseł Andrzej Melak, dyrektor Monika Kalinowska, zastępca dyrektora Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Renata Soszyńska, Zbigniew Pałasz z Urzędu m.st. Warszawy oraz przedstawicielka członków-założycieli Związku Sybiraków Zofia Koreywo-Prusakowska i prezes Zarządu Głównego ZS Kordian Borejko. Ks. Rafał Dawidowicz odmówił krótką modlitwę i poświęcił pomnik.

Uroczystość zakończyło złożenie pod stelą wiązanek kwiatów. W imieniu Związku Sybiraków kwiaty złożyli Zofia Koreywo-Prusakowska, prezes Kordian Borejko i wiceprezes Mieczysław Pogodziński. Były również wiązanki od Oddziału Warszawskiego ZS (składali prezes Stanisław Sikorski, wiceprezes Maria Stankiewicz i sekretarz Halina Bieniakońska-Żak) i warszawskich Kół Związku, przedstawicieli Sejmu, marszałka województwa, władz miasta, Instytutu Pamięci Narodowej.

Obchodom 30. rocznicy reaktywowania Związku Sybiraków towarzyszyło wydanie broszury „Związek Sybiraków w Polsce (po reaktywowaniu) 1988–2018” autorstwa Kaliny Jaskólskiej, Marii Markiewicz i Beaty Żyłkowskiej, przedstawiającej zarys historii i kierunki działalności powojennego stowarzyszenia. Publikację tę, przedstawioną podczas uroczystości przez przewodniczącą Komisji Historycznej Zarządu Głównego ZS Aleksandrę Szemioth, prezes Kordian Borejko wręczył przybyłym na uroczystość gościom i przedstawicielom instytucji.

Po ceremonii odsłonięcia steli pamiątkowej wszyscy udali się na uroczysty obiad.

Współorganizatorami wydarzenia były Związek Sybiraków i Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, wsparcia udzieliły również Urząd m.st. Warszawy, Sztab Generalny Wojska Polskiego i Instytut Pamięci Narodowej.

Granitowa stela pod mottem zaczerpniętym z twórczości Jana Kochanowskiego („A jeśli komu droga otwarta do nieba, / Tym, co służą ojczyźnie, / Wątpić nie potrzeba…”) mieści napis: „W 30. rocznicę reaktywowania Związku Sybiraków w hołdzie tym, którzy po powrocie do ojczyzny z zesłania na Sybir i do Kazachstanu, kontynuując dzieło rozpoczęte w 1928 r., podjęli ogromny trud wskrzeszenia Związku Sybiraków”.

Sybiracy mają nadzieję, że ten pomnik, kamienny symbol ludzkiej pamięci, będzie przypominać nie tylko mieszkańcom stolicy, ale całej Polsce, o ludziach zrzeszonych w organizacji, której naczelnym zadaniem jest rozpowszechnianie wiedzy i utrwalanie pamięci o historii zesłań, wspieranie ciężko doświadczonych nimi ludzi oraz zapobieganie podobnej tragedii w przyszłości.

Reaktywowany w grudniu 1988 r. Związek Sybiraków znalazł swoją pierwszą siedzibę w parafii pw. św. Andrzeja Apostoła przy ul. Chłodnej w Warszawie

Uroczystości upamiętniające 30. rocznicę reaktywowania Związku rozpoczęła msza święta w parafii pw. św. Andrzeja Apostoła, w której uczestniczyli Sybiracy i zaproszeni goście. W pierwszej ławce od prawej: prezes Zarządu Głównego ZS Kordian Borejko, Monika Kalinowska z Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz członek-założyciel Zofia Koreywo-Prusakowska

W uroczystości udział wzięły poczty sztandarowe Zarządu Głównego Związku Sybiraków (od lewej: Ludmiła Terlecka, Stanisław Pastwa, Felicja Melon) i Oddziału Warszawskiego ZS (od prawej: Roman Janiak, Leon Zujko, Mieczysław Koralewicz)

Uroczystość odsłonięcia steli upamiętniającej 30. rocznicę reaktywowania Związku Sybiraków na skwerze Sybiraków

Na uroczystość przybyli przedstawiciele władz państwowych i samorządowych. W pierwszym rzędzie (od prawej): przedstawiciel marszałka województwa mazowieckiego Mariusz Rukat, poseł Andrzej Melak, Zbigniew Pałasz z Urzędu m.st. Warszawy, prezes Zarządu Głównego ZS Kordian Borejko, Monika Kalinowska z Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych

Poseł Andrzej Melak odczytał list marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego

Dyrektor Monika Kalinowska odczytała list szefa UdsKiOR Jana Józefa Kasprzyka, współorganizatora uroczystości

Mariusz Rukat odczytał list marszałka województwa mazowieckiego Adama Struzika

Przemawia prezes Zarządu Głównego Związku Sybiraków Kordian Borejko

Przewodnicząca Komisji Historycznej Zarządu Głównego Aleksandra Szemioth, koordynatorka publikacji stowarzyszenia poświęconych historii Związku Sybiraków, przedstawiła broszurę o działalności reaktywowanego Związku, powstałą z okazji obchodów 30-lecia jego działalności

Dyrektor Monika Kalinowska w imieniu szefa UdsKiOR dokonała dekoracji medalami Pro Bono Poloniae wiceprezesów Zarządu Głównego Adama Mitelszteta (z lewej) i Mieczysława Pogodzińskiego

Odsłonięcia steli pamiątkowej dokonali (od prawej): Monika Kalinowska (UdsKiOR), prezes Kordian Borejko, poseł Andrzej Melak, członek-założyciel Zofia Koreywo-Prusakowska, Zbigniew Pałasz (Urząd m.st. Warszawy) i Renata Soszyńska (IPN)

Pomnik poświęcił ks. Rafał Dawidowicz

Kwiaty od Związku Sybiraków złożyli (od lewej): prezes Kordian Borejko, Zofia Koreywo-Prusakowska, wiceprezes Mieczysław Pogodziński

Złożenie kwiatów przez delegację Oddziału Warszawskiego ZS (od lewej): wiceprezes Maria Stankiewicz, prezes Stanisław Sikorski, sekretarz Halina Bieniakońska-Żak

Stela upamiętniająca 30. rocznicę reaktywowania Związku Sybiraków na skwerze Sybiraków w Warszawie

Autor: Beata Żyłkowska, zdjęcia Marian Boczar, Leon Zujko