Sybiracy z Oddziału Związku Sybiraków w Zielonej Górze 23 kwietnia 2018 r. uczcili pamięć 78. rocznicy drugiej masowej deportacji Polaków na tereny wschodnie sowieckiej Rosji – dokonując przy tym promocji książki pt. „Zielonogórscy Sybiracy”. Uroczystość odbyła się w Sali Kolumnowej Lubuskiego Urzędu Marszałkowskiego z udziałem parlamentarzystów, prezesa Zarządu Głównego Związku Sybiraków, władz państwowych i samorządowych województwa lubuskiego, duchowieństwa, przedstawicieli organizacji kombatanckich, instytucji gospodarczych, młodzieży szkolnej oraz licznie przybyłych delegacji Sybiraków z kół terenowych Oddziału Związku Sybiraków w Zielonej Górze oraz delegacji Sybiraków z Oddziału Związku Sybiraków w Gorzowie Wielkopolskim. Wśród licznie przybyłych gości byli m.in.: Waldemar Sługocki – senator RP, Jerzy Materna – poseł na Sejm RP, Elżbieta Anna Polak – marszałek województwa lubuskiego, Czesław Fiedorowicz – przewodniczący Sejmiku Województwa Lubuskiego, Janusz Kubicki – prezydent Zielonej Góry, Wioleta Haręźlak – wiceprezydent Zielonej Góry, Małgorzata Gośniowska-Kola – pełnomocnik wojewody lubuskiego ds. kombatantów i osób represjonowanych, ks. bp dr Adam Dyczkowski, prorektorzy Uniwersytetu Zielonogórskiego prof. Andrzej Pieczyński i prof. Wojciech Strzyżewski oraz profesorowie Czesław Osękowski i Wiesław Hładkiewicz, dyrektor Oficyny Wydawniczej Uniwersytetu Zielonogórskiego Franciszek Runiec oraz wiceprezes Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Gorzowie Wielkopolskim Mieczysław Wirszyc. Wszyscy uczestnicy, którzy przybyli na uroczystość, otrzymali promowaną książkę pt. „Zielonogórscy Sybiracy”.
Uroczystości towarzyszyła wystawa upamiętniająca losy zielonogórskich Sybiraków, która została otwarta przez: Kordiana Borejkę – prezesa Zarządu Głównego Związku Sybiraków, Wacława Mandryka – prezesa Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Zielonej Górze i Mariana Szymczaka – wiceprezesa Zarządu Oddziału i prezesa Zarządu Koła ZS nr 8 w Zielonej Górze. Wystawa przedstawiała chronologicznie udokumentowane materiały od miejsca pobytu przed zesłaniem, przez miejsce zesłania, powrót do kraju, do powstania kół terenowych Związku Sybiraków i ich działalności – w postaci opracowań i zdjęć, wzbudzając szczególnie duże zainteresowanie wśród zaproszonych gości. Koordynatorem organizacyjnym wystawy był Marian Szymczak, przy udziale Marii Tarwackiej, kustosza Izby Pamięci przy Kole ZS nr 8 w Zielonej Górze, oraz członków Zarządu tego Koła.
Rozpoczęcie uroczystości poprzedzone zostało wysłuchaniem Hymnu Sybiraków, którego słowa i melodia na wielu twarzach wywołały łzy wzruszenia. Otwarcia uroczystości dokonał Wacław Mandryk – członek Zarządu Głównego Związku Sybiraków i prezes Zarządu Oddziału w Zielonej Górze. Na wstępie wystąpienia nawiązał do 90. rocznicy powstania Związku Sybiraków, losów zesłańców Sybiru, a szczególnie dzieci, które na zesłaniu ucierpiały najbardziej. Dodał jednocześnie, że to spośród Sybiraków utworzone były Korpus Wojskowy gen. Władysława Andersa oraz Pierwsza Dywizja im. Tadeusza Kościuszki, a cała odbywająca się uroczystość wpisuje się w obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Następnie powitał przybyłych gości, kierując szczególne słowa podziękowania do Kordiana Borejki – prezesa Zarządu Głównego Związku Sybiraków, najważniejszej funkcyjnie osoby w Związku, odwiedzającej po raz pierwszy Zieloną Górę na przestrzeni ostatnich 29 lat.
Gorące słowa podziękowania Wacław Mandryk skierował do marszałek województwa lubuskiego Elżbiety Anny Polak oraz prezydenta Zielonej Góry Janusza Kubickiego, za sfinansowanie kosztów wydania książki pt. „Zielonogórscy Sybiracy”. Przy tym powiedział, że ta książka nie zostałaby napisana, gdyby prof. Czesław Osękowski nie podjął się społecznie kierowania zespołem redakcyjnym przygotowującym materiały do druku, w czym dużym zaangażowaniem wykazała się także dr Alina Polak-Woźniak.
W czasie uroczystości wręczone zostały odznaczenia. Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Związku Sybiraków zostali odznaczeni: Wioleta Haręźlak – wiceprezydent Zielonej Góry, senator RP Waldemar Sługocki, Czesław Fiedorowicz – przewodniczący Sejmiku Województwa Lubuskiego, Stanisław Tomczyszyn – wicemarszałek województwa lubuskiego, Zygmunt Stabrowski z Urzędu Miasta Zielona Góra, Tomasz Miechowicz z Koła ZS nr 1 w Nowej Soli i Janina Sienkiewicz z Koła ZS nr 5 w Krośnie Odrzańskim. Wręczenia odznak dokonali prezes Zarządu Głównego Związku Sybiraków Kordian Borejko oraz prezes Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Zielonej Górze Wacław Mandryk. Następnie Janusz Kubicki wręczył nagrodę prezydenta miasta Zielona Góra „Złoty Medal” – jako wyraz uznania za osiągnięcia mające znaczenie dla miasta Zielona Góra – Sybirakom Bronisławie Steczkowskiej i Kazimierzowi Wróblewskiemu.
Decyzją Kapituły Odznaczeń Oddziału Związku Sybiraków w Zielonej Górze przyznane zostały Medale Pamięci za aktywność i zaangażowanie w działalność na rzecz społeczności sybirackiej następującym osobom: Kordianowi Borejce, prof. Czesławowi Osękowskiemu, Franciszkowi Ruńcowi, Stanisławie Chęcińskiej, Longinie Chrzanowskiej, Genowefie Karmelicie, Edwardzie Kiełbasie, Antoniemu Skrendzie, Kazimierze Siekanowicz, Stanisławowi Tarnawskiemu, Józefowi Wójcikowi. Wręczenia medali dokonali prezes Zarządu Oddziału Związku Sybiraków w Zielonej Górze Wacław Mandryk oraz Marian Szymczak, wiceprezes Zarządu Oddziału.
Następnie prof. Czesław Osękowski przedstawił laudację książki pt. „Zielonogórscy Sybiracy”. W pierwszej części wypowiedzi przedstawił historyczne aspekty zesłań Polaków na Syberię, które sięgają pierwszej połowy XVII w. Wskazał, że istniejące badania naukowe, szczególnie nad rzeczywistą liczbą osób zesłanych, nie są pełne, głównie z powodu braku dostępu do źródeł znajdujących się w rosyjskich archiwach. Prezentowana praca, poświęcona w całości zielonogórskim Sybirakom, jest dziełem zbiorowym, w dużym stopniu przygotowanym przez samych Sybiraków. Prof. Czesław Osękowski powiedział: „bez ich życiowych dokonań, materiałów, dokumentów i wspomnień byłaby to praca skromna i uboga, pozbawiona ducha oraz w pewnym sensie wiarygodności wynikającej z braku dokumentów źródłowych dotyczących deportacji Polaków w głąb ZSRR i życia na zesłaniu. Dzięki zielonogórskim Sybirakom powstał historyczny zapis tragicznych losów zesłańców, który może posłużyć do dalszych pogłębionych badań naukowych. Wskazując szczególną rolę kobiet – matek na zesłaniu. Były one nauczycielkami, katechetkami i patriotkami – wpajały dzieciom przywiązanie do ojczyzny, do polskiej tradycji, religii, umacniały wiarę w powrót do Polski”.
W drugiej części publikacji przedstawiono działalność Oddziału Związku Sybiraków w Zielonej Górze. W trzeciej części umieszczono 27 wspomnień Sybiraków Oddziału ZS w Zielonej Górze. Czwarta część pracy to wykaz członków Oddziału Związku Sybiraków w Zielonej Górze. Jest to wykaz unikatowy – zawiera bowiem wykaz 3659 żyjących i zmarłych Sybiraków wraz z informacjami o ich dacie i miejscu urodzenia, dacie i miejscu zesłania w głąb ZSRR, dacie powrotu z zesłania oraz miejscu osiedlenia po przesiedleniu z ZSRR do Polski. W całej pracy zostało zamieszczonych 170 zdjęć. Praca ma charakter zbiorowy, została opracowana przez cztery osoby: Wacława Mandryka, Czesława Osękowskiego, Alinę Polak-Woźniak i Mariana Szymczaka.
W dalszej części uroczystości z okolicznościową wypowiedzią wystąpił prezes Zarządu Głównego Związku Sybiraków Kordian Borejko, mówiąc, że książka „Zielonogórscy Sybiracy” jest dokumentem żywych świadków historii, wzbogaca wiedzę o losach Polaków w warunkach zaistniałych w wyniku paktu między ZSRR a hitlerowską III Rzeszą, który zmierzał do unicestwienia narodu polskiego poprzez katorżnicze warunki zgotowane zesłańcom na wschodzie sowieckiej Rosji i w Kazachstanie. Podziękował inicjatorom napisania książki – Wacławowi Mandrykowi i Marianowi Szymczakowi oraz prof. Czesławowi Osękowskiemu za przewodzenie zespołowi redakcyjnemu. Za sfinansowanie kosztów wydania książki podziękowania skierował do marszałek województwa lubuskiego Elżbiety Anny Polak oraz do prezydenta Zielonej Góry Janusza Kubickiego. Książka stanowi prawdziwe kompendium wiedzy o losach Polaków, którzy 17 września 1939 r. znaleźli się pod sowiecką okupacją. Następnie okolicznościowe przemówienia wygłosili: Elżbieta Anna Polak – marszałek województwa lubuskiego, Waldemar Sługocki – senator RP, ks. bp dr Adam Dyczkowski. Wacław Mandryk odczytał listy okolicznościowe, jakie nadesłali do zebranych na uroczystość Sybiraków Elżbieta Rafalska – minister rodziny, pracy i polityki społecznej oraz Władysław Dajczak – wojewoda lubuski.
Na zakończenie uroczystego spotkania wystąpił chór Pohulanka ze Stowarzyszenia Miłośników Lwowa i Kresów Wschodnich, dając przepiękny artystyczny występ. Zaśpiewał patriotyczne i ludowe, popularne dawne melodie.
Po zakończeniu części artystycznej zaproszono wszystkich przybyłych uczestników na poczęstunek ufundowany przez Lubuski Urząd Marszałkowski w Zielonej Górze.
Zaproszeni goście: poseł RP Jerzy Materna (pierwszy z lewej), ks. bp dr Adam Dyczkowski (trzeci z lewej), pełnomocnik wojewody lubuskiego Brygida Grzybowicz, przewodniczący Sejmiku Woj. Lubuskiego Czesław Fiedorowicz, przedstawiciele parlamentu, władz państwowych i samorządowych woj. lubuskiego
Wystąpienie Janusza Kubickiego, prezydenta Zielonej Góry. Za stołem od lewej: Kordian Borejko, Wacław Mandryk, Marian Szymczak
Kordian Borejko wręcza Złote Odznaki Honorowe za Zasługi dla Związku Sybiraków. Od lewej: wiceprezydent Zielonej Góry Wioleta Haręźlak, senator RP Waldemar Sługocki, przewodniczący Sejmiku Woj. Lubuskiego Czesław Fiedorowicz, Zygmunt Stabrowski z Urzędu Miasta
Wystawa z okazji drugiej deportacji i promocji książki „Zielonogórscy Sybiracy”
Książka „Zielonogórscy Sybiracy”
Autor: Wacław Mandryk, prezes Zarządu Oddziału ZS w Zielonej Górze